Ιβίσκος

Μια από της σημαντικότερες συμβουλές που υπάρχουν εκεί έξω είναι εκείνη του να ζεις στο τώρα. Πραγματικά δεν υπάρχει κάτι πιο όμορφο από το να ζεις την κάθε στιγμή με πλήρη επίγνωση της σημαντικότητάς της, χωρίς να μπορεί παρελθόν ή μέλλον να την επηρεάσουν. Πολλοί θεωρούν ότι αν καταφέρεις κάτι τέτοιο βρίσκεσαι ένα βήμα μακριά από τη φώτιση.

Από την άλλη, σίγουρα, ό,τι κάνεις στο κάθε “τώρα” σου είναι αυτό που θα επηρεάσει και το μέλλον σου. Είτε στο άμεσο μέλλον είτε μετά από κάποια χρόνια η δουλειά που κάνεις τώρα, θα φανεί. Και τότε θα είναι το “τώρα” σου. Αυτό ισχύει και για σήμερα. Οι περιστάσεις και ο κύκλος ανθρώπων που σε περιβάλλουν είναι αποτέλεσμα του παρελθοντικού “τώρα” που πλέον είναι τότε. Με λίγα λόγια πάντα στη ζωή η φράση «ό,τι σπείρεις θα θερίσεις» εφαρμόζεται πιστά.

Η φιλοσοφία του να ζεις στο τώρα όμως δεν είναι πλήρως ολοκληρωμένη κατά την άποψή μου. Δεν μπορείς να διαγράψεις παρελθόν είτε αυτό το βαφτίζεις κακό είτε καλό, δεν μπορείς να μην παίρνεις θάρρος αναγνωρίζοντας πως ένα πιο φωτεινό μέλλον θα έρθει σύντομα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να εθελοτυφλείς, ζώντας μόνο μέσα από αναμνήσεις, καθώς οι καλές μέρες πέρασαν, ή να προσκολληθείς τόσο σε μια ζωή που ονειρεύεσαι για το μέλλον, αδιαφορώντας για ότι έχει νόημα στη ζωή σου εδώ και τώρα.

Παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι αλληλοσυνδεόμενες έννοιες. Μην προσπαθείς να αποβάλεις κάποια από τη ζωή σου. Απλά χρειάζεται να καταφέρεις να δίνεις την απαραίτητη σημασία μόνο στα κομμάτια που πραγματικά έχουν κάτι να σου προσφέρουν στο τώρα. Δεν χρειάζεται ούτε να ξεχάσεις από πού ξεκίνησες, ούτε να σταματήσεις να ονειρεύεσαι.

Είναι πολύ σημαντικό να σταματάς και να κοιτάς πίσω πού και πού. Δεν θα σου πω την κλασσική συμβουλή “κράτα μόνο τα καλά”. Σκοπός δεν είναι να ζούμε τη ζωή μας με άγνοια και να κρατιόμαστε πάντα από τις καλές αναμνήσεις για να μην ψυχοπλακωνόμαστε. Ο σκοπός είναι να αναλύουμε και τα καλά και τα κακά που συνέβησαν στο παρελθόν προς όφελός μας. Σίγουρα δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν και να κάτσουμε με δάκρυα στα μάτια να σκεφτόμαστε τι είχαμε και τι χάσαμε. Όταν έχεις μια άσχημη εμπειρία στο παρελθόν το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να αποκρυπτογραφήσεις αν αυτό που συνέβη ήταν δικό σου δημιούργημα. Αν ναι, πλέον γνωρίζεις πώς να προσεγγίσεις μια παρόμοια κατάσταση που θα βρεθεί στο δρόμο σου. Αν πρόκειται για κάτι τυχαίο που δεν περνούσε από το χέρι σου, πήγαινε παρακάτω. Όσο και να το σκεφτείς, όπως είπαμε ούτε να το αλλάξεις μπορείς, ούτε να μάθεις κάτι μέσα από αυτό. Αν πάλι χειρίστηκες κάτι με ορθό τρόπο, επιβράβευσε τον εαυτό σου, αλλά μη σταθείς εκεί για πάντα.

Αν θες να ζεις στο τώρα μπορείς να επιλέξεις και ποιο παρελθόν θα πάρει ξανά μορφή στο τώρα. Διάλεξε μόνο όσα παρελθοντικά τώρα είναι χρήσιμα για να αναβιώσεις.

Εξίσου σημαντικό είναι να κάνεις μια παύση και να κοιτάς μπροστά στο μέλλον. Δεν είναι πως θα μπορέσεις να ελέγξεις με ακρίβεια πώς θα τα φέρει η ζωή, αλλά δεν είναι και αυτός ο στόχος του να ρίξεις μια κλεφτή ματιά στο μέλλον.

Υπάρχουν πράγματα που πραγματικά μπορείς να ελέγξεις για το μέλλον σου, αλλά δεν υπάρχει κανένα νόημα να τα φέρεις στο τώρα σου. Αν κοιμηθείς νωρίς το βράδυ θα είσαι ξεκούραστος το πρωί, αν απλώσεις τα ρούχα θα στεγνώσουν, αν μαγειρέψεις δεν θα πεινάσεις. Αυτά τα μελλοντικά τώρα δεν χρειάζεται να απασχολούν πολύ το μυαλό σου, έχουν μπει στον αυτόματο πιλότο, θα μπορούσαμε να πούμε.

Μερικά φορές όμως έχει νόημα να απασχολούν το τώρα σου. Αν κάνεις διατροφή και γυμνάζεσαι τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα είναι σίγουρο πως το σώμα σου θα γίνει πιο ελκυστικό στο μέλλον. Αν έχεις βρει τον τομέα που θες να ασχοληθείς στη ζωή σου και επενδύεις σε αυτόν ώρες ατελείωτες σκληρής δουλειάς για να αναπτυχθείς, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι οι γνώσεις σου στο συγκεκριμένο αντικείμενο ολοένα και θα πληθαίνουν και κατά συνέπεια το επαγγελματικό σου status θα συνεχίσει να αλλάζει προς το καλύτερο.

Το μέλλον που ποτέ δεν πρέπει να φέρνεις στο τώρα σου είναι αυτό που δεν ελέγχεις ή αυτό που οι πράξεις σου στο τώρα δεν συνάδουν με την εξέλιξη που περιμένεις. Δεν γίνεται να σκέφτεσαι πως όλα θα πάνε καλά και θα γίνεις οικονομικά ευκατάστατος όταν δουλεύεις πάνω σε κάποιο αντικείμενο που δεν σε ενδιαφέρει και ύστερα περνάς τον χρόνο σου βλέποντας Netflix. Δεν γίνεται να σκέφτεσαι τους κοιλιακούς που θα έχεις το καλοκαίρι τη στιγμή που η μόνη σαλάτα που καταναλώνεις είναι το μαρούλι που υπάρχει ανάμεσα στα δύο ψωμάκια του burger.

Το παρελθόν υπήρξε. Το μέλλον θα υπάρξει. Το μυαλό φέρνει στο τώρα ό,τι επιλέξεις εσύ να φέρεις από παρελθόν και μέλλον. Απασχόλησε το τώρα σου μόνο με ό,τι έχει αξία. Μην σπαταλάς τον χρόνο σου με ανούσιες σκέψεις που δεν έχουν τίποτα να σου προσφέρουν.

Σταμάτα και κοίτα πίσω. Σταμάτα και κοίτα μπροστά.

Απλά, όταν το κάνεις, επικεντρώσου σε μέρη και στιγμές που διαλέγεις εσύ, ας μην χαθεί το βλέμμα σου στη βαβούρα.

Όλοι προσπαθούμε να πετύχουμε στη ζωή. Να τα καταφέρουμε. Να αποκτήσουμε τη ζωή που ονειρευόμαστε, η οποία συνήθως περιλαμβάνει πλούτο, άνεση και επιτυχία.

Θαυμάζουμε όσους έχουν πετύχει και θέλουμε να γίνουμε σαν αυτούς.

Κι όμως ίσως τελικά να έπρεπε να τους λυπόμαστε και λίγο.

Whaaatt??

Ακούγεται εντελώς ανάρμοστο εκ πρώτης. Γιατί να λυπόμαστε αυτούς που παίρνουν τους καλύτερους βαθμούς, αυτούς που πέρασαν γιατροί ή δικηγόροι, τους πρωταθλητές, αυτούς που έκαναν τις δικές τους επιχειρήσεις, που κάνουν εξωτικά ταξίδια σε πεντάστερα ξενοδοχεία και μένουν στις ακριβές περιοχές της πόλης.

Αυτούς που ξυπνάνε από τις 5 το πρωί και κάνουν μπάνιο με κρύο νερό, διαβάζουν 3 βιβλία την εβδομάδα, κάνουν μια ώρα διαλογισμό την ημέρα, γυμνάζονται καθημερινά, τρώνε μόνο υγιεινά φαγητά και έχουν πέντε χόμπι.

Έχουμε μάθει μόνο να τους θαυμάζουμε. Καθώς γράφω αυτό το άρθρο πέρασε έξω από το καφέ ένα αυτοκίνητο ΜcLaren. Ασυναίσθητα το θαύμασα.

Γιατί, λοιπόν, να τους λυπόμαστε όλους αυτούς;

Ας σκεφτούμε λίγο…

Ας σκεφτούμε τι σπρώχνει άραγε κάποιον να κάνει τόση πολλή προσπάθεια να εντυπωσιάσει, να αφήσει το σημάδι του στον κόσμο, να χτίσει μια αυτοκρατορία, να αποκτήσει φήμη και πλούτο, να κάνει πρωταθλητισμό;

Ο λόγος συνήθως είναι ότι ένας επιτυχημένος άνθρωπος δεν μπορεί να φανταστεί ότι του επιτρέπεται απλά να είναι ο εαυτός του. Χωρίς την επιτυχία, τη φήμη, την αναγνώριση. Έχει δικαίωμα να υπάρχει μόνο αν είναι συνεχώς σε κίνηση, σε δράση. Πρέπει να είναι διαρκώς παραγωγικός, αλλιώς σπαταλάει τη ζωή τους. Πρέπει να τη ζήσει στο μέγιστο…

Η ασταμάτητη δραστηριότητά των επιτυχημένων συχνά κρύβει μια μεγάλη δίψα για αναγνώριση, η οποία προέρχεται από την μεγάλη ανασφάλειά τους για το πόσο τους αποδέχονται οι άλλοι όπως είναι. Ίσως να έχουν περάσει μήνες ή και χρόνια χωρίς είτε να έχουν κάτι να κάνουν ή να σκέφτονται τι έχουν να κάνουν.

Μόλις βρεθούν σε ακινησία, αμέσως αρχίζει το άγχος αν έχουν να κάνουν κάτι και δεν το κάνουν. Τι ξέχασαν να τακτοποιήσουν; Έχουν το δικαίωμα να μην κάνουν τίποτα; Το δίνουν στον εαυτό τους;

Τους χρωστάμε πολλά

Η κοινωνία μας θαυμάζει τους επιτυχημένους για καλό λόγο. Είναι αυτοί που προχωράνε την επιστήμη, που χτίζουν θαυμάσεις γέφυρες, που βρίσκουν καινούριους τρόπους να επικοινωνούμε, που κάνουν ωραίες ταινίες και γράφουν θαυμάσια βιβλία.

Σίγουρα, θα ήταν ένα πιο φτωχό μέρος η κοινωνία μας χωρίς αυτούς. Όμως αυτό δε θα έπρεπε να μας σταματάει να αντιλαμβανόμαστε το κόστος των επιτευγμάτων τους στη δική τους ψυχή. Το πόσο μπορεί να δυσκολεύονται να απολαύσουν τη ζωή, το πόσο μπορεί να τους τρώει εσωτερικά η ανασφάλεια, την οποία ησυχάζουν (πάντα μόνο προσωρινά) με την εκάστοτε επιτυχία τους.

Γι αυτό τους αξίζει η συμπόνοια μας.

Ποιο είναι το ΓΙΑΤΙ τους;

Στο τελευταίο βιβλίο μου αναφέρω διαρκώς πως ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει πόση απόλαυση και νόημα αντλούμε από τη ζωή μας είναι όχι το τι κάνουμε, αλλά το ΓΙΑΤΙ κάνουμε κάτι.

Αν γίνεις τραγουδιστής επειδή θέλεις να γίνεις διάσημος, τότε ακόμα και αν γίνεις δε θα είσαι ευτυχισμένος.

Αν γίνεις τραγουδιστής επειδή σου αρέσει να τραγουδάς όμως, τότε θα έχει πολύ περισσότερο νόημα η ζωή σου και ίσως γίνεις και διάσημος. Αλλά και αν δε γίνεις δεν σε πειράζει.

Αν γίνεις γιατρός για να βγάλεις λεφτά, τότε θα περάσεις 10-15 χρόνια σπουδάζοντας και ακόμα και αν βγάλεις λεφτά μάλλον δε θα είσαι ευχαριστημένος. Αν όμως γίνεις γιατρός επειδή σου αρέσει η ιατρική και θέλεις να βοηθάς τους ανθρώπους, τότε θα περάσεις καλά στις δύσκολες σπουδές σου και μπορεί και να βγάλεις και λεφτά. Αλλά και αν δε βγάλεις, εσύ θα είσαι ευχαριστημένος με τη ζωή που ζεις.

Δεν έχει σημασία το τι κάνεις, αλλά το ΓΙΑΤΙ το κάνεις, όπως είπα και στην ομιλία μου στο TEDx.

Οι περισσότεροι επιτυχημένοι δεν έχουν σαν ΓΙΑΤΙ τους, το ταλέντο τους, την ικανότητά τους και την μεγάλη τους ενέργεια (αν και σίγουρα παίζουν ρόλο ΚΑΙ αυτά). Το ΓΙΑΤΙ τους είναι συνήθως μια πολύ πυρηνική αίσθηση ότι υπάρχει κάτι πολύ ντροπιαστικό ή προβληματικό στην βασική τους φύση και ότι ο μόνος τρόπος να γλυτώσουν την ντροπή ή την κριτική είναι να ντυθούν με το ένδυμα της επιτυχίας.

Γι αυτό το λόγο δεν ευχαριστιούνται και την επιτυχία τους. Γιατί όσο και αν φαίνεται ότι θέλουν τα χρήματα, τη δόξα και τη φήμη, αυτό το οποίο θέλουν κατά βάση είναι να ικανοποιήσουν μια πυρηνική αίσθηση ότι δεν αξίζουν.

Μια ένδειξη ότι σε μεγάλωσαν καλά οι γονείς σου είναι αν δεν έχεις καμία επιθυμία να γίνεις διάσημος.

Είναι ένα βασικό ερευνητικό εύρημα ότι η κατάθλιψη είναι πιο συχνή ανάμεσα σε πολύ επιτυχημένους ανθρώπους. Όπως είπε ο γνωστός ηθοποιός Jim Carrey, «Μακάρι όλοι να γινόντουσαν επιτυχημένοι, να αποκτούσαν χρήματα και δόξα, για να δουν ότι αυτή δεν είναι η απάντηση».

Ο πολύ επιτυχημένος συγγραφέας Μark Manson, ανέφερε σε ένα podcast του, πως όταν ήταν νεότερος είχε πολλούς στόχους που ήθελε να πετύχει και μόλις έγραψε το βιβλίο του The subtle art of not giving a F*ck, το οποίο έγινε τεράστια επιτυχία, τους πέτυχε όλους με τη μια.

Αυτό που ακολούθησε ήταν η δυσκολότερη ίσως περίοδος της ζωής του, όπου είχε κατάθλιψη για πολλούς μήνες, αλλά ντρεπόταν να το επικοινωνήσει, γιατί πώς να πεις σε κάποιον ότι έχεις κατάθλιψη τώρα που πέτυχες τόσα πολλά και είσαι ό,τι ο άλλος θα επιθυμούσε να γίνει;

Η αλλαγή

Πώς αλλάζει αυτό;

Είναι πολύ δύσκολο να ηρεμήσεις την αίσθηση της πυρηνικής ανασφάλειας κάποιου, ειδικά όταν ολόκληρη η κοινωνία τον επιβραβεύει ταΐζοντας την ανασφάλειά του. Όταν του λέει:

“Μπράβο που έκανες κι άλλα. Και πιο πολλά. Και πιο μεγάλα. Κι άλλα. Κι άλλα.”

Όπως ανέφερα στην ομιλία μου στο TEDx αντί να μας βλέπει σαν άτομα που χρειαζόμαστε βοήθεια, εμάς που κάνουμε πολλά, η κοινωνία μας επιβραβεύει.

Τόσοι Guru μας φωνάζουν διαρκώς πώς να κάνεις τους στόχους πραγματικότητα, πώς να γίνεις πετυχημένος συμβάλλοντας στο κλίμα του «Κι άλλο»…

To moto της παρούσας Δυτικής κουλτούρας είναι η νεφελώδης επιταγή πως πρέπει να εκπληρώσουμε το δυναμικό μας. Πρέπει να είμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Πρέπει να είμαστε κάτι παραπάνω… Όπως ανέφερα στην ομιλία μου στο TEDx , αυτό είναι πολύ επικίνδυνο.

Ίσως λοιπόν οι επιτυχημένοι να αλλάξουν αν είναι τυχεροί και βιώσουν μια αποτυχία. Ένα σκάνδαλο, μια χρεοκοπία, μια τεράστια δυσκολία. Ένα τέτοιο γεγονός θα προκαλέσει ένα breakdown και μια περίοδο περισυλλογής. Όπως έχω γράψει στο παρελθόν, μόνο αν πονέσουμε πολύ, μόνο αν πιάσουμε πάτο μπορούμε να αρχίσουμε να αλλάζουμε.

Μια τέτοια κρίση ίσως τους βοηθήσει να δουν πως αυτό το οποίο πραγματικά ήθελαν να ηρεμήσουν, την αίσθηση του πόσο αποδεκτοί και άξιοι αγάπης είναι, μπορεί να ηρεμήσει με διαφορετικούς τρόπους.

Ίσως συνειδητοποιήσουν ότι έπαιζαν στο λάθος γήπεδο τόσο καιρό. Το πρόβλημα δεν ήταν το πόσα βραβεία ή εκατομμύρια ευρώ ή ακολούθους θα είχαν, αλλά το ίδιο το γεγονός ότι χρειαζόντουσαν να τους είχαν…

Δυστυχώς η κοινωνία μας σπρώχνει ακατάπαυστα και ανελέητα να επιζητούμε την επιτυχία. Ασυνείδητα και χωρίς την ευκαιρία να κάνουμε μια παύση και να αναρωτηθούμε:

«Γιατί να θέλω να είμαι πρώτος; Γιατί να θέλω να είμαι επιτυχημένος; Γιατί να θέλω τόση αναγνώριση;» Αυτές είναι οι ερωτήσεις που απαιτούν απάντηση.

Ας δείξουμε κατανόηση και συμπόνοια στον εαυτό μας. Είναι πολύ δύσκολο να αντισταθείς στις επιταγές της κοινωνίας και να αναλογιστείς πραγματικά τι κάνεις και ΓΙΑΤΙ το κάνεις. Η επιτυχία είναι ο εύκολος αυτόματος στόχος για όλους μας. Αυτό έχουμε μάθει όλοι πως πρέπει να κυνηγάμε.

Θα ήταν ένας πολύ πιο ανθρώπινος και συμπονετικός κόσμος αν καταφέρναμε να πείσουμε και καθησυχάσουμε τους τιτάνες της αυτοκριτικής και της ανασφάλειας, δηλαδή τους επιτυχημένους, ότι πάντα αξίζανε να αγαπηθούν.

Γιατί όλοι μας το αξίζουμε…

Γράφει ο Δημήτρης Φλαμούρης
Ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου
“Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής”